Η Παγκόσμια Ημέρα Διατροφής, που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 16 Οκτωβρίου, μας υπενθυμίζει τη σημασία της σωστής και ισορροπημένης διατροφής για την υγεία και την ευημερία όλων των ανθρώπων. Καθιερωμένη από τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), αυτή η μέρα τονίζει την ανάγκη για πρόσβαση καθενός σε τροφή και τη σημασία της βιώσιμης παραγωγής και κατανάλωσης τροφίμων.
Aπό την εμφάνισή του στη γη, ο άνθρωπος γνώριζε από ένστικτο την αναγκαιότητα της λήψης τροφής για την επιβίωσή του και την αντιμετώπισε επιτυχώς, πριν του υποδείξουν οι επιστήμονες τι πρέπει να τρώει. Σήμερα όμως τα θέματα της διατροφής πρέπει να τα χειρίζονται οι ειδικοί επιστήμονες και να μεταφέρουν τη σωστή γνώση, γιατί είναι πιά αποδεκτό ότι η διατροφή σχετίζεται με την πρόκληση ή/και την εξέλιξη πολλών ασθενειών. Άλλωστε, κανένα αγαθό δεν έχει αξία για τον άνθρωπο χωρίς την επιβίωσή του.
Kάθε ουσία που περιέχει περισσότερο από μια θρεπτική ύλη λέγεται τρόφιμο, δηλαδή αποτελεί ένα φυσικό ή τεχνητό μίγμα διαφόρων θρεπτικών υλών. Kανένα τρόφιμο δεν παρέχει στον οργανισμό όλες τις απαραίτητες θρεπτικές ύλες και μάλιστα στις αναγκαίες ποσότητες. Γι’ αυτό τα τρόφιμα δεν θεωρούνται πλήρης τροφή. Tροφή, πλήρης, είναι ο κατάλληλος συνδυασμός τροφίμων σε αναγκαίες ποσότητες, ώστε να παρέχονται στον οργανισμό ποιοτικά και ποσοτικά όλες οι τάξεις θρεπτικών υλών. Tο μόνο τρόφιμο που αποτελεί πλήρη τροφή είναι το μητρικό γάλα, αλλά και αυτό για μια συγκεκριμένη περίοδο της ζωής του ανθρώπου.
H παρασκευή ενός “ιδανικού” τροφίμου που να καλύπτει πλήρως τις ανάγκες του οργανισμού δεν μπορεί να χαρακτηριστεί σαν πλήρης τροφή, γιατί η συνεχής χρήση του ίδιου φαγητού αντιμετωπίζεται με άρνηση του οργανισμού στην λήψη του, δηλαδή άρνηση σε μια μονότονη διατροφή. Δεν πρέπει λοιπόν να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι η τροφή θα πρέπει να παρουσιάζει κάποια ποικιλία και να είναι ευχάριστη στις αισθήσεις.
Σ’ αυτό συντείνουν τα ευφραντικά και αρτύματα, που έστω και αν δεν έχουν πάντα θρεπτική αξία, προσφέρουν την ποικιλία και την ευχάριστη γεύση στη τροφή, ώστε να διεγείρεται κατάλληλα η όρεξη. Συμπερασματικά, η πλήρης τροφή πρέπει να περιέχει τις απαραίτητες θρεπτικές ύλες αλλά και τα κατάλληλα ευφραντικά και αρτύματα.
Η πραγματικότητα για μια σωστή διατροφή στηρίζεται σε τρεις βασικές αρχές ή αξιώματα, που συνοψίζονται σε τρεις λέξεις: Ποικιλία – Μέτρο – Ισοζύγιο
Ποικιλία: κατανάλωση της μεγαλύτερης δυνατής ποικιλίας τροφίμων, για να καλυφθούν όλες οι διατροφικές ανάγκες του οργανισμού, αφού κάθε τρόφιμο προσφέρει μόνο κάποια από τα απαραίτητα συστατικά.
Μέτρο: αφού η υπερκατανάλωση μιας τροφής, ακόμα και αν θεωρείται πολύ υγιεινή, είναι εξίσου βλαβερή όσο και ο πλήρης αποκλεισμός άλλων τροφίμων που θεωρούνται λιγότερο υγιεινά.
Ισοζύγιο: αφ΄ ενός μεν, στο συνδυασμό της ποικιλίας και του μέτρου, για μια δίαιτα ισοζυγισμένη ως προς τις σχετικές αναλογίες και ποσότητες θρεπτικών υλών και αφ΄ ετέρου, ως προς τις θερμίδες που προσλαμβάνονται από την τροφή και που καταναλώνονται στις φυσικές δραστηριότητες του ατόμου.
Πρέπει όμως να λεχθεί, σε τελευταία ανάλυση, ότι ο καθένας είναι υπεύθυνος για τον εαυτό του και με την υπάρχουσα σήμερα δυνατότητα ενημέρωσης για θέματα διατροφής, η σωστή διατροφή καθενός επαφίεται στην υπευθυνότητά του και στην νοημοσύνη του.
Το φετινό θέμα της διατροφής θα πρέπει επίσης να επικεντρώνεται στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κόσμος, όπως η κλιματική αλλαγή, η επισιτιστική ανασφάλεια και η ανισότητα στην κατανομή των πόρων. Είναι επιτακτική η ανάγκη να προωθήσουμε υγιεινές διατροφικές συνήθειες και να στηρίξουμε πρακτικές που προστατεύουν τον πλανήτη.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, την ίδια στιγμή που ο μισός πλανήτης αντιμετωπίζει το φάσμα της πείνας εξαιτίας χρόνιων καταστάσεων αλλά και της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και της επίδρασης των κλιματικών αλλαγών, ο άλλος μισός αντιμετωπίζει μια σειρά προβλημάτων διατροφής που σχετίζονται είτε με την υπερκατανάλωση τροφίμων είτε με στρεβλές εικόνες που παράγει ο δυτικός τρόπος ζωής.
Συγγραφή άρθρου: Κωνσταντίνος Α. Δημόπουλος, Ομοτ. Καθηγητής Χημείας Τροφίμων και Βιοχημείας του ΕΚΠΑ, και μέλος της Επιστημονικής Εταιρείας Εγκυκλοπαιδιστών Ελαιοκομίας (4Ε)