Οι προσπάθειες και η σκληρή εργασία χρόνων εστέφθησαν με επιτυχία. Η λύση που δόθηκε αποτελεί μια μεγάλη νίκη και αναγνώριση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της ποικιλίας κορωνέικης.
Ο προσδιορισμός της στερολικής σύνθεσης ενός φυτικού ελαίου (επιμέρους/μεμονωμένες και ολικές) είναι ένα σημαντικό κριτήριο για τον προσδιορισμό της βοτανικής του προέλευσης αλλά και ένα καθιερωμένο κριτήριο για τον έλεγχο της αυθεντικότητας του ελαιολάδου. Το Διεθνές Συμβούλιο Ελαιοκομίας (ΔΣΕ) έχει θέσει όρια στο Εμπορικό Πρότυπό του όσον αφορά τη σύνθεση και την περιεκτικότητα σε στερόλες του ελαιολάδου. Τα όρια αυτά περιλαμβάνονται και στον ΚΑΤ’ ΕΞΟΥΣΙΟΔΟΤΗΣΗ ΚΑΝΟΝΙΣΜΟ (ΕΕ) 2022/2104.
Για περισσότερο από μια δεκαετία, έχουν αναφερθεί αποκλίσεις από τα επίσημα όρια όσον αφορά τις μεμονωμένες & ολικές στερόλες και ερυθροδιόλη+ουβαόλη από διάφορες χώρες (μεταξύ αυτών και η Ελλάδα).
Το θέμα των εκτροπών από το όριο των ολικών στερολών (1000mg/kg) είναι πολύ σημαντικό για την ΕΛΛΑΔΑ, διότι μεγάλες ποσότητες ελληνικών εξαιρετικών παρθένων ελαιολάδων ποικιλίας κορωνέικης αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην εμπορία τους, λόγω της περιεκτικότητάς τους σε ολικές στερόλες < 1000mg/kg. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι μεγάλο ποσοστό των εκτρεπομένων ελληνικών παρθένων ελαιολάδων σε ολικές στερόλες παρουσιάζει ταυτόχρονα και αποκλίσεις σε καμπεστερόλη.
Οι έρευνες που έγιναν στην Ελλάδα, έχουν αποδείξει ότι ο βαθμός ωριμότητας των ελαιοκάρπων ποικιλίας κορωνέικης επηρεάζει τη συνολική περιεκτικότητα σε στερόλες των ελαιολάδων. Όσο πιο άγουρες ελιές (που συνήθως σημαίνει παραγωγή ελαιολάδου με εξαιρετικά χημικά και οργανοληπτικά χαρακτηριστικά), τόσο χαμηλότερη είναι η περιεκτικότητα των παραγόμενων ελαιολάδων σε ολικές στερόλες. Επίσης και άλλοι παράγοντες μπορεί να είναι υπεύθυνοι για την χαμηλή περιεκτικότητα σε ολικές στερόλες.
Από το 2021, το ΔΣΕ ξεκίνησε μελέτη για τις εκτροπές αυθεντικών παρθένων ελαιολάδων σε ολικές στερόλες, ανταποκρινόμενη σε επίσημο αίτημα της ΕΕ. Συντονιστής της ομάδας εργασίας για την έρευνα αυτή ορίσθηκε από το Δ.Σ.Ε. η Ε. ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ.
Σύμφωνα με το πρωτόκολλο του ΔΣΕ, η μελέτη του ΔΣΕ για το θέμα αυτό πραγματοποιήθηκε για 3 συνεχόμενα έτη ( (2021-22, 2022-23 και 2023-24) και περιελάμβανε αποστολή πληροφοριών από τις αρμόδιες αρχές των χωρών και δειγμάτων παρθένου ελαιολάδου εκτρεπομένων σε ολικές στερόλες.
Η επεξεργασία όλων των πληροφοριών που εστάλησαν από τις αρμόδιες αρχές των χωρών και των αποτελεσμάτων των αναλυθέντων δειγμάτων (από 3 αναγνωρισμένα εργαστήρια του ΔΣΕ) έδειξε ότι τα εκτρεπόμενα εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα σε ολικές στερόλες των 2 από τις κύριες χώρες παραγωγής ελαιολάδου (Ιταλία και Ελλάδα) αντιπροσωπεύουν υψηλό ποσοστό της παραγωγής τους. Ειδικά για την Ελλάδα το ποσοστό αυτό ήταν 31% του ελληνικού ελαιολάδου για το έτος 2022-23 και 35% για το έτος 2023-24.
Η μελέτη επιβεβαίωσε ότι και στα 3 συνεχόμενα έτη, η ποικιλία που εκτρέπεται σε μεγάλο ποσοστό όσον αφορά το όριο των ολικών στερολών είναι η Κορωνέικη. Πρέπει να σημειωθεί ότι η πλειοψηφία του παραγόμενου ελαιολάδου στην Ελλάδα παράγεται από την ποικιλία Κορωνέικη (περίπου 70%). Θα πρέπει να επισημανθεί ότι για την μελέτη αυτή, στάλθηκαν δείγματα ποικιλίας κορωνέικης και από άλλες χώρες εκτός Ελλάδας (Γαλλία, Ισραήλ, Πορτογαλία). Όλα αυτά τα εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα παρουσίασαν την ίδια σύνθεση με αυτή των ελληνικών, δηλαδή εκτροπές σε ολικές στερόλες και ταυτόχρονα εκτροπές σε καμπεστερόλη.
Επίσης η μελέτη επιβεβαίωσε ότι εκτροπές σε ολικές στερόλες και στα 3 συνεχόμενα έτη παρουσίασε και η Ιταλική ποικιλία Nocellara del Belice.
Η μελέτη του ΔΣΕ ολοκληρώθηκε και πρέπει να βρεθεί λύση για τις επιβεβαιωμένες εκτροπές. Το θέμα της εξεύρεσης λύσης είχε συζητηθεί από τους χημικούς εμπειρογνώμονες του ΔΣΕ και στα προηγούμενα στάδια της μελέτης και είχαν προταθεί σαν πιθανές λύσεις είτε η υιοθέτηση ενός δενδροδιαγράμματος απόφασης είτε η μείωση του ορίου των ολικών στερολών.
Η υιοθέτηση ενός δέντρου απόφασης δεν αποτελεί λύση, διότι αποκλείει τα ελληνικά εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα καθώς υπάρχουν περισσότερες από μία εκτρεπόμενες παράμετροι στα δείγματα που εκτρέπονται στις ολικές στερόλες. Επομένως, η μόνη λύση για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος είναι η τροποποίηση του ορίου των ολικών στερολών, με την προϋπόθεση ότι οι ολικές στερόλες δεν είναι κρίσιμη παράμετρος για την ανίχνευση της νοθείας του ελαιολάδου και συνεπώς δεν αυξάνεται ο κίνδυνος νοθείας του ελαιολάδου.
Σε κλειστή συνάντηση που πραγματοποίησε στις 9 Σεπτεμβρίου το ΔΣΕ (με συμμετοχή 2 υπευθύνων του ΔΣΕ και 3 χημικών εμπειρογνωμόνων του – μιας Γαλλίδας, ενός Ισπανού και της Ελληνίδας Ε. Χριστοπούλου), το θέμα συζητήθηκε διεξοδικά. Επειδή το θέμα της τροποποίησης ορίων είναι ριψοκίνδυνο και επειδή οι εκτροπές σε ολικές στερόλες είναι πραγματικότητα, αποφασίσθηκε να υιοθετηθεί λύση μόνο για τις ποικιλίες ΚΟΡΩΝΕΙΚΗ και την Ιταλική NOCELLARA DEL BELICE, για τις οποίες είχαν αποσταλεί στοιχεία και έχουν αναλυθεί πολλά δείγματα. Η λύση έχει ώς ακολούθως
In the limit 1000mg/kg for total sterols in the IOC TRADE STANDARD, an asterisk is added with the note:
*An extra virgin olive oil that exhibits total sterols ≥800 mg/kg is authentic provided that it is produced from the variety koroneiki or Nocellara del Belice.
Δηλαδή, σύμφωνα με την απόφαση αυτή, το όριο των ολικών στερολών για τα εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα ποικιλίας ΚΟΡΩΝΕΪΚΗΣ θα είναι 800 mg/kg!!!!!!!!
Συζήτηση έγινε και για το πώς θα υπάρχει ιχνηλασιμότητα και θα επιβεβαιώνεται η ταυτότητα των δειγμάτων. Για τα τυποποιημένα μονοποικιλιακά εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα που αναγράφουν ποικιλία κορωνέικη δεν θα υπάρχει πρόβλημα. Τα λοιπά εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα, θα πρέπει να συνοδεύονται από τα απαραίτητα στοιχεία που θα τεκμηριώνουν ότι προέρχονται από την ποικιλία κορωνέικη.
Η λύση αυτή συζητήθηκε στο IOC COMPOSITION MEETING στις 10 Σεπτεμβρίου και έγινε αποδεκτή. Αποφασίσθηκε να υιοθετηθεί αυτή η λύση και η μελέτη να συνεχισθεί και τα επόμενα έτη για επιβεβαίωση των εκτροπών των συγκεκριμμένων ποικιλιών αλλά και πιθανόν ορισμένων άλλων ποικιλιών.
Εκκρεμεί η συζήτηση του θέματος στο IOC EXPERT CHEMISTS MEETING στις 8 και 9 Οκτωβρίου 2024 και η υιοθέτησή της από την ΣΥΝΟΔΟ του ΔΣΕ. Αναμένεται η υιοθέτηση της πρότασης τον Νοέμβριο.
Οι προσπάθειες λοιπόν και η σκληρή εργασία τόσων χρόνων εστέφθησαν με επιτυχία.
Η λύση αυτή αποτελεί μια μεγάλη νίκη και αναγνώριση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της ποικιλίας κορωνέικης.
Στην λύση αυτή βοήθησε πολύ και η αποστολή δειγμάτων από κάποιους ιδιώτες.
Στην Ελλάδα, θα μπορούσαμε να αντιμετωπίσουμε πολλά θέματα, αν είχαμε καλύτερη συνεργασία και αυξημένο αίσθημα ευθύνης και να μην στηριζόμαστε μόνο στην φιλοπατρία ορισμένων ατόμων.
Ελπίζω το όλο θέμα να έχει αίσιο τέλος, ώστε τα εξαιρετικά παρθένα ελαιόλαδα ποικιλίας κορωνέικης να μπορούν να κυκλοφορήσουν απρόσκοπτα στην πραγματική τους κατηγορία.
*Η Έφη Χριστοπούλου είναι χημικός εμπειρογνώμονας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Συμβουλίου Ελαιοκομίας, μέλος της 4Ε