Οι δυσμενείς επιδράσεις των πλαστικών στην υγεία μας

Θα πρέπει να γίνει σε βάθος μελέτη των τοξικών δράσεων των πλαστικών και να επαναξιολογηθούν τα υφιστάμενα επιτρεπτά όρια επικινδυνότητας

Τα πλαστικά που έφεραν μια μεγάλη αλλαγή στην καθημερινή ζωή μας, πέρα από τις ευμενείς επιδράσεις στην ζωή μας, έχουν και δυσμενείς επιδράσεις.

Υπάρχουν τα συνθετικά πλαστικά και τα μη συνθετικά πλαστικά (οι φυσικές ρητίνες). Τα συνθετικά πλαστικά είναι υλικά που παράγονται από χημικές διαδικασίες και είναι υλικά που έχουν χημικούς δεσμούς μεταξύ ενός ή περισσότερων επαναλαμβανόμενων μικρών χημικών μορίων (που προέρχονται συνήθως από λιθάνθρακα, λιγνίτη, αργό πετρέλαιο) τα οποία λέγονται μονομερή, με αποτέλεσμα να σχηματίζουν μακρομοριακές αλυσίδες.

Στα πλαστικά πολυμερισμού τα μονομερή έχουν χημικούς δεσμούς πολυμερισμού, ενώ στα πλαστικά συμπύκνωσης τα μονομερή έχουν χημικούς δεσμούς συμπύκνωσης. Υπάρχουν και ενώσεις που είναι συστατικά των πλαστικών, αλλά δεν συγκρατούνται με χημικούς δεσμούς στο υλικό που αποτελεί το εν λόγω πλαστικό και οι οποίες ενώσεις ονομάζονται πλαστικοποιητές, που έχουν σκοπό να προσδίδουν πλαστικότητα, αλλά μπορούν να μεταναστεύουν και να μεταφέρονται στα υλικά που είναι σε επαφή με το πλαστικό.

Η ύπαρξη μικροπλαστικών και νανοπλαστικών που προέρχονται από την υποβάθμιση των πλαστικών, είναι τοξικά και έχουν δυσμενείς επιδράσεις στην υγεία μας. Το ίδιο τοξικοί είναι και οι πλαστικοποιητές.

Για όλους τους λόγους αυτούς είναι αναγκαίοι οι επιστάμενοι έλεγχοι για να τηρούνται οι σχετικές αποφάσεις του Ανώτατου Χημικού Συμβουλίου, οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες και η εναρμόνιση της Ελληνικής Νομοθεσίας σε Οδηγίες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Θα πρέπει επιπλέον να γίνει σε βάθος μελέτη των τοξικών δράσεων των πλαστικών και να επαναξιολογηθούν τα υφιστάμενα επιτρεπτά όρια επικινδυνότητας.

Τα πλαστικά έφεραν μια μεγάλη αλλαγή στην καθημερινή ζωή μας. Όπως όμως συμβαίνει πάντα με κάθε νέα ανακάλυψη/εφεύρεση, πέρα από τις ευμενείς επιδράσεις στην ζωή μας, έχει και δυσμενείς επιδράσεις. Μάλιστα, όσο ποιο μεγάλες είναι οι ευμενείς επιδράσεις που έχει μια ανακάλυψη/εφεύρεση, τόσο μεγαλύτερες μπορεί να είναι και οι προκαλούμενες δυσμενείς επιδράσεις. Γιαυτό είναι σωστό να μιλάμε, όχι για καλές και κακές ανακαλύψεις/εφεύρεση, αλλά για καλές και κακές χρήσεις των διαφόρων ανακαλύψεων/εφευρέσεων από τον άνθρωπο.

Στο άρθρο αυτό θα αναφερθεί πρώτα τί είναι τα πλαστικά και θα επεξηγηθούν οι διάφοροι σχετικοί όροι που αναφέρονται συνήθως στην καθημερινή ζωή μας για αυτά. Τα στοιχεία αυτά, στην συνέχεια, θα χρησιμοποιηθούν για να γίνουν κατανοητοί οι πιθανοί άμεσοι κίνδυνοι στην υγεία μας που θα αναφερθούν, από την χρήση των πλαστικών.

Τί είναι τα πλαστικά

Υπάρχουν υλικά που έχουν κύριο συστατικό μια φυσική ή τεχνητή ρητίνη και τα
οποία είναι δυνατό υπό κατάλληλες συνθήκες πίεσης και θερμοκρασίας να
μορφοποιηθούν, χωρίς να χάσουν όμως το σχήμα τους όταν παύσουν να υφίστανται
οι αναφερθείσες συνθήκες. Οι ρητίνες είναι πολυμερείς ενώσεις, όπως και το ρετσίνι
του πεύκου, από το οποίο πήραν και το όνομά τους.

Οι ρητίνες (δηλαδή οι πολυμερείς ενώσεις που λέγονται και πλαστικά) μπορεί
παρασκευάζονται από τη χημική βιομηχανία χρησιμοποιώντας χημικές ενώσεις
(τεχνητές ρητίνες, συνθετικά πλαστικά) ή να είναι φυσικές ρητίνες, τα μη
συνθετικά πλαστικά υλικά που δεν παράγονται από χημικές διαδικασίες και δεν
περιέχουν συνθετικά πολυμερή αλλά φυσικά πολυμερή, όπως είναι η κυτταρίνη, το
μετάξι, το καουτσουκ κλπ.

Δηλαδή, τα πλαστικά μπορεί να είναι φυσικά πλαστικά (φυσικό ελαστικό που
προέρχεται από ρητίνη δέντρων, φυσικές άσφαλτοι, φυτικές ή ορυκτές γόμες-γιούτα,
ρητίνες κλπ) ή να είναι πλαστικά από μεταποιήσεις φυσικών συστατικών. Επομένως,
τα φυσικά πλαστικά αποτελούνται από φυσικά μεγαλομόρια, έπειτα από χημικές
κατεργασίες των διαφόρων φυσικών υλών (διάφορα παράγωγα κυτταρίνης ξύλου και
βάμβακα, σελοφάν, βισκόζη από διάφορες υφάνσιμες ίνες κπλ).

Μπορεί όμως τα πλαστικά να προέρχονται από χημικές ενώσεις, όπως από
λιθάνθρακα, λιγνίτη, αργό πετρέλαιο (φαινόλη-φορμαλδεϋδη, ουρία-μελανίνη, κλπ)
οπότε αποτελούν τα συνθετικά πλαστικά, που είναι η νεότερη κατηγορία ρητινών,
δηλαδή τα συνθετικά πολυμερή.

Υπάρχουν και ενώσεις που είναι συστατικά των πλαστικών, αλλά δεν συγκρατούνται
με χημικούς δεσμούς στο υλικό που αποτελεί το εν λόγω πλαστικό, και ονομάζονται
πλαστικοποιητές. Οι πλαστικοποιητές έχουν σκοπό να προσδίδουν πλαστικότητα
στις ρητίνες, δηλαδή αυξάνεται στα πλαστικά η ελαστικότητα, η ευκαμψία, η αντοχή
στην κρούση κλπ.

Τα συνθετικά πλαστικά είναι υλικά που παράγονται από χημικές διαδικασίες (κατά
κύριο λόγο από πετρελαϊκές πρώτες ύλες) και είναι υλικά που έχουν χημικούς
δεσμούς μεταξύ ενός ή περισσότερων επαναλαμβανόμενων μικρών χημικών μορίων
που λέγονται μονομερή, με αποτέλεσμα να σχηματίζουν μακρομοριακές αλυσίδες,
δηλαδή πολυμερή. Χαρακτηρίζονται από ευελιξία, ανθεκτικότητα, μικρό βάρος και
δυνατότητα διαμόρφωσής τους σε διάφορα σχήματα. Τα περισσότερα πλαστικά που
χρησιμοποιούνται καθημερινά είναι συνθετικά πλαστικά και μπορεί να είναι πλαστικά
πολυμερισμού ή πλαστικά συμπύκνωσης.

Στα πλαστικά πολυμερισμού, τα χημικά μοριακά του πλαστικού υλικού σχηματίζουν
μακρομοριακές αλυσίδες από ένα ή περισσότερα επαναλαμβανόμενα μικρά χημικά
μόρια (τα μονομερή) με χημικούς δεσμούς πολυμερισμού. Ένα παράδειγμα
πλαστικού πολυμερισμού είναι το πολυαιθυλένιο (PE), το οποίο είναι ένα από τα πιο
κοινά χρησιμοποιούμενα πλαστικά. Κατά τη διαδικασία πολυμερισμού, οι μονομερείς
μονάδες του αιθυλενίου συνδέονται μεταξύ τους με χημικούς δεσμούς πολυμερισμού
για να δημιουργήσουν ένα μακρομοριακό πολυμερές προϊόν, δηλαδή το πλαστικό
πολυαιθυλένιο. Άλλα πλαστικά πολυμερισμού είναι παράγωγα του φθαλικού οξέος
(PET), το πολυ-προπυλο-αιθυλένιο (PP) και το χλωριούχο πολυβινύλιο (PVC). Στο
τελευταίο, δηλαδή στο PVC, προστίθενται και πλαστικοποιητές (παράγωγα του
φθαλικού οξέος) για να αυξηθεί η πλαστικότητά του. Οι πλαστικοποιητές αυτοί δεν
συγκρατούνται με χημικούς δεσμούς στο υλικό του πλαστικού και μπορούν σε
κάποιες συνθήκες να ελευθερώνονται από το πλαστικό.

Εκτός από τα πλαστικά πολυμερισμού, υπάρχουν και πλαστικά που οι μονομερείς
ομάδες τους συνδέονται μεταξύ τους με χημικούς δεσμούς συμπύκνωσης. Αυτά
λέγονται πλαστικά συμπύκνωσης. Σε αυτά τα υλικά τα μονομερή είναι ικανά να
συμπυκνώνονται ή να συσφίγγονται κάτω από κατάλληλες συνθήκες και να
σχηματίζουν πολυμερή, δηλαδή μακρομοριακές αλυσίδες από ένα ή περισσότερα
επαναλαμβανόμενα μικρά μόρια που λέγονται μονομερή. Αυτό μπορεί να συμβαίνει
με την εφαρμογή θερμότητας ή πίεσης, επιτρέποντας τους να παίρνουν συγκεκριμένα
σχήματα ή δομές. Αυτή η ιδιότητα είναι χρήσιμη σε πολλούς κλάδους, όπως η
βιομηχανία κατασκευής και η ιατρική. Ένα παράδειγμα πλαστικού συμπύκνωσης
είναι το σχηματοποιούμενο πλαστικό, όπως το διογκωμένο πολυστυρένιο (EPS) ή
αλλιώς γνωστό ως ”Styrofoam“, δημιουργώντας ένα ελαφρύ και μονωτικό υλικό. Άλλο
παράδειγμα πλαστικού συμπύκνωσης είναι το ”νάιλον“, ένα υψηλής αντοχής υλικό με
ευρεία χρήση σε διάφορους τομείς, όπως στην κατασκευή ενδυμάτων, στις βιομηχανίες συσκευασίας και στην παραγωγή αντικειμένων καθημερινής χρήσης.

Επίδραση των πλαστικών στην υγεία μας

Η δυσμενείς επιδράσεις των πλαστικών οφείλονται σε δύο κυρίως λόγους. Στην
ύπαρξη εντός του περιεχομένου των δοχείων που είναι πλαστικά, μικρών σωματιδίων που προέρχονται από μικρά κομμάτια των πλαστικών και από την μετανάστευση των πλαστικοποιητών στο περιεχόμενο των δοχείων.

Τα τελευταία δύο χρόνια έγιναν δύο πολύ σημαντικές δημοσιεύσεις σε διεθνή
επιστημονικά περιοδικά :

Rapid single- particle chemical imaging of nanoplastics by SRS microscopy
Naixin Qiana, Xin Gaoa , Xiaoqi Langa, Huiping Dengb, Teodora Maria Bratub, Qixuan Chenc, Phoebe Stapletond , Beizhan Yanb and Wei Mina.
PNAS 2024 Vol. 121 No. 3 (e2300582121)
και
A review of the endocrine disrupting effects of micro and nano plastic and their associated chemicals in mammals
Sana Ullah, Shahid Ahmad, Xinle Guo, Saleem Ullah, Sana Ullah, Ghulam Nabi and Kunyuan Wanghe
Front. Endocrinol. 13:1084236. doi: 10.3389/fendo.2022.1084236

Στην πρώτη από τις δημοσιεύσεις αναφέρεται ένας νέος τρόπος προσδιορισμού των
μικρών σωματιδίων των πλαστικών και στην δεύτερη αναφέρονται οι δυσμενείς
επιδράσεις αυτών των μικρών σωματιδίων αλλά και των πλαστικοποιητών στην υγεία
μας.

Μικροσωματίδια των πλαστικών

Η ύπαρξη μικροπλαστικών (από 1μm μέχρι μήκος 5 mm) και νανοπλαστικών (μικρότερα από 1 μm) που προέρχονται από την υποβάθμιση των πλαστικών, έχουν εγείρει πρόσφατα ανησυχίες για την υγεία. Συγκεκριμένα, τα νανοπλαστικά πιστεύεται ότι είναι πιο τοξικά, καθώς το μικρότερο μέγεθός τους τα καθιστά πολύ πιο επιδεκτικά, σε σύγκριση με τα μικροπλαστικά, να εισέλθουν στο ανθρώπινο σώμα. Ωστόσο, η ανίχνευση νανοπλαστικών αποτελούσε μεγάλη αναλυτική πρόκληση, με αποτέλεσμα να υπάρχει ένα κενό γνώσης σε αυτόν τον μυστηριώδη νανόκοσμο. Η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος έγινε με την πρώτη εργασία στην οποία αναπτύχθηκε μια νέα τεχνική απεικόνισης σκέδασης Raman με υπερφασματική διέγερση και ένας αυτοματοποιημένος αλγόριθμος αναγνώρισης πλαστικού που επιτρέπει την ανάλυση μικρο-νανο-πλαστικών σε επίπεδο ενός σωματιδίου με υψηλή χημική εξειδίκευση και απόδοση. Με την εν λόγω τεχνική, μελετήθηκαν τα μικρο- νανο-πλαστικά από εμφιαλωμένο νερό. Ανιχνεύθηκαν και εντοπίστηκαν με επιτυχία νανοπλαστικά από διάφορους τύπους πλαστικών. Οι συγκεντρώσεις μικρο-νανο- πλαστικών εκτιμήθηκαν ότι είναι περίπου της τάξεως των 100.000 σωματιδίων ανά λίτρο εμφιαλωμένου νερού, περίπου το 90% των οποίων είναι νανοπλαστικά και είναι δεκάδες φορές μεγαλύτερη από τις συγκέντρωσεις μικροπλαστικών που είχαν αναφερθεί σε προηγούμενες μελέτες σε εμφιαλωμένο νερό. Μάλιστα βρέθηκαν σε σημαντικό αριθμό και μικρο-νανο-πλαστικά από είδη πλαστικών από τα οποία δεν ήταν κατασκευασμένο το υλικό συσκευασίας, πιθανότατα γιατί αυτά θα πρέπει να εισάγονται πριν ή κατά τη διάρκεια της συσκευασίας του νερού.

Μελέτες στην έρευνα των πλαστικών έχουν δείξει ότι η τοξικότητα που προκαλείται
από τα μικρο-νανο-σωματίδια δεν εξαρτάται μόνο από τη ποσότητα, αλλά σχετίζεται
επίσης με τα φυσικοχημικά χαρακτηριστικά των σωματιδίων και την επίδρασή τους
στις κυτταρικές αλληλεπιδράσεις και την πρόσληψη τους από τα κύτταρα. Τα μικρο-
νανο-σωματίδια έχουν επιβλαβείς επιπτώσεις στα ενδοκρινικά συστατικά των
θηλαστικών όπως ο υποθάλαμος, η υπόφυση, ο θυρεοειδής, τα επινεφρίδια, οι
όρχεις και οι ωοθήκες. Συγκεκριμένα, διαταράσσουν τους άξονες υποθαλάμου-
υπόφυσης, συμπεριλαμβανομένου του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-θυρεοειδούς-
επινεφριδίων-όρχεων-ωοθηκών που οδηγεί σε οξειδωτικό στρες, αναπαραγωγική
τοξικότητα, νευροτοξικότητα, κυτταροτοξικότητα, αναπτυξιακές ανωμαλίες, μειωμένη
ποιότητα σπέρματος και ανοσοτοξικότητα. Οι άμεσες συνέπειες στον θυρεοειδή, τους όρχεις και τις ωοθήκες είναι τεκμηριωμένες. Ωστόσο, πρέπει να διεξαχθούν πρόσθετες μελέτες για τον εντοπισμό των άμεσων επιδράσεων στον υποθάλαμο, στην υπόφυση και στα επινεφρίδια. Τα μικρο-νανο-σωματίδια απορροφούν και δρουν ως μέσο μεταφοράς για επιβλαβείς χημικές ουσίες όπως οι δισφαινόλες, οι φθαλικές ενώσεις, ο πολυβρωμιωμένος διφαινυλαιθέρας, ο πολυχλωριωμένος διφαινυλαιθέρας, η οργανοκασίνη, οι υπερφθοριωμένες ενώσεις, οι διοξίνες, οι πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες, οι οργανικές προσμείξεις που χρησιμοποιούνται συνήθως βαρέα μέταλλα, και πρόσθετα στην παραγωγή πλαστικών. Επίσης έχουν μεγαλύτερη επιφάνεια, απελευθερώνοντας μεγαλύτερες ποσότητες πλαστικοποιητών που έχουν διάφορες τοξικές ιδιότητες που θα αναφερθούν στην συνέχεια.

Πλαστικοποιητές

Όπως έχει ήδη αναφερθεί για τους πλαστικοποιητές, επειδή η σύνδεσή τους με το πλαστικό υλικό γίνεται θερμομηχανικά και όχι με χημικούς δεσμούς, τα μόρια των πλαστικοποιητών μπορούν να αποχωριστούν από την μάζα του πλαστικού και να μεταφερθούν στα υλικά που βρίσκονται σε επαφή με το εν λόγω πλαστικό. Δηλαδή, στο νερό, στα υγρά τρόφιμα (λάδια, κρασία κλπ), στα βιολογικά υγρά από τους ασκούς αποθήκευσης του αίματος, τους σωλήνες/φίλτρα αιμοκάθαρσης κλπ. Η μετανάστευση αυτή των πλαστικοποιητών διευκολύνεται από διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως το φως, η θερμοκρασία κλπ. Έτσι, η μετανάστευση είναι μεγαλύτερη στο ρόφημα όταν σερβίρεται καυτό σε πλαστικό κύπελο από ότι αν σερβίρεται κρύο.

Οι περισσότεροι από τους μισούς πλαστικοποιητές που χρησιμοποιούνται είναι ο διοκτυλικός εστέρας του φθαλικού οξέος (dioctyl-phthalate, DOP) ή κάποια παράγωγα του. Οι φθαλικοί εστέρες χρησιμοποιούνται στη βιομηχανική παραγωγή ήδη από τη δεκαετία του 1930, σήμερα όμως έχει αποδείχθηκε η ισχυρή ενδοκρινική τους δράση. Υπάρχουν σε πλήθος προϊόντων καθημερινής χρήσης, όπως στα καλλυντικά, στα υλικά συσκευασίας τροφίμων, στα φάρμακα, στα παιχνίδια, στα χρώματα, στα υλικά δόμησης, στις κόλλες, καθώς και στα ιατρικά αναλώσιμα που εμπεριέχουν το πλαστικό PVC.

Έχουν καταγραφεί συγκεντρώσεις φθαλικών εστέρων στο σίελο, στα σπερματικά υγρά, στο αίμα, στο αμνιακό υγρό, στα ούρα, καθώς και στο μητρικό γάλα. Η πρώιμη έκθεση σε πλαστικοποιητές μπορεί να αρχίσει ήδη κατά την ενδομήτρια ζωή, καθώς τέτοιες ουσίες, όπως έχει αποδειχθεί, διαπερνούν τον ομφαλοπλακουντιακό φραγμό με αποτέλεσμα την πρόκληση ποικίλων και σύνθετων προβλημάτων υγείας.

Υπάρχουν επιστημονικά δεδομένα που δείχνουν ότι η δράση τους διαταράσσει πρώτιστα την αναπτυξιακή διαδικασία των βρεφών και των μικρών παιδιών με παράλληλη πρόκληση πολλαπλών τοξικών διαταραχών. Παρά το γεγονός ότι έως σήμερα δεν έχουν ανακαλυφθεί όλες οι επιπτώσεις των φθαλικών εστέρων στην υγεία, φαίνεται ότι επιδρούν αρνητικά κυρίως στο ενδοκρινικό, στο αναπαραγωγικό και στο ανοσοποιητικό σύστημα. Έχει σαφώς εκδηλωθεί η ανησυχία της επιστημονικής κοινότητας αναφορικά με τη δράση των φθαλικών εστέρων, ως ενδοκρινικών διαταρακτών, στην ανθρώπινη υγεία. Μελέτες δείχνουν ότι η διατάραξη της ανάπτυξης των γονάδων που επιτελείται κατά την εμβρυϊκή ηλικία, συνεπεία της τοξικής δράσης των φθαλικών εστέρων, επιφέρουν πολλαπλές λειτουργικές διαταραχές, οι οποίες εκδηλώνονται κυρίως κατά την ενήλικη ζωή. Σήμερα είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ διεξοδική έρευνα, με στόχο την πληρέστερη κατανόηση του μηχανισμού δράσης του κάθε φθαλικού εστέρα, αφού η υπάρχουσα γνώση είναι περιορισμένη σε συγκεκριμένα είδη φθαλικών ενώσεων, ενώ για άλλα κρίνεται παντελώς ανύπαρκτη. Επίσης, δεν υπάρχουν δεδομένα αναφορικά με τη συνεργική δράση των εν λόγω εστέρων.

Οι φθαλικοί εστέρες εμπεριέχονται σε πληθώρα προϊόντων και επιπλέον δεν είναι υποχρεωτική η αναγραφή τους στις ετικέτες των προϊόντων αυτών, με αποτέλεσμα ο προσδιορισμός της έκθεσης του γενικού πληθυσμού στις σχετικές χημικές ουσίες να είναι ιδιαίτερα δυσχερής. Για τους λόγους αυτούς, μέχρι να υπάρξει πληρέστερη επιστημονική τεκμηρίωση, ακολουθώντας τις ευρωπαϊκές θεσμοθετημένες αρχές της προφύλαξης και της πρόληψης, είναι επιτακτική ανάγκη ο περιορισμός κατά το δυνατόν της έκθεσης του ανθρώπινου οργανισμού σε αυτές τις χημικές ουσίες. Στα σχολικά είδη και παιχνίδια που υπάρχουν φθαλικοί εστέρες και άλλοι πλαστικοποιητές είναι αναγκαίοι οι επιστάμενοι έλεγχοι γιατί πολλές φορές γίνεται υπέρβαση του ανώτατου επιτρεπτού ορίου που έχει θεσπισθεί.

Φθαλικοί εστέρες εμπεριέχονται και σε ιατρικές συσκευές και αναλώσιμα όπως οι καθετήρες, οι αναπνευστήρες, τα συστήματα παροχής οξυγόνου, στην ρινογαστρική διασωλήνωση και στην παράπλευρη καρδιαγγειακή κυκλοφορία, τα ιατρικά γάντια, οι ασκοί συλλογής αίματος, καθώς και άλλες πλαστικές συσκευές από PVC.

Σε άμεσο κίνδυνο από τη χρήση τέτοιων συσκευών βρίσκονται πρώτιστα τα νεογέννητα και κυρίως τα πρόωρα που νοσηλεύονται σε μονάδες εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ). Σήμερα είναι αποδεκτό ότι τα νεογέννητα που υποβάλλονται σε ποικίλες ιατρικές εξετάσεις και θεραπευτικές παρεμβάσεις εκτίθενται σε υψηλές συγκεντρώσεις κυρίως φθαλικών πλαστικοποιητών, που απελευθερώνονται άμεσα από τα συστήματα διασωλήνωσης καθώς μέσα από το συστήματα διασωλήνωσης διέρχεται ορός ή αίμα. Οι συγκεντρώσεις αυτές, ανάλογα με την εντατικοποίηση της θεραπευτικής παρέμβασης, μπορεί να υπερβούν κατά 100 φορές τα όρια αποδεκτού κινδύνου. Η διαφορά αυτή αποδόθηκε στην ενδοτραχειακή διασωλήνωση, στην ενδοφλέβια θρέψη, καθώς και στην ευρύτερη χρήση καθετήρων που παρατηρείται στις ΜΕΘ. Το γεγονός αυτό έχει διαπιστώσει και ο FDA (U.S. Food and Drug Administration, Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ).

Οι πλαστικοποιητές στην αιμοκάθαρση

Το θέμα των πλαστικοποιητών σε πλαστικούς ασκούς φύλαξης αίματος, πλαστικούς
σωλήνες, φίλτρα κλπ. απασχόλησε και την ερευνητή μας ομάδα, στο πλαίσιο της
έρευνάς μας για νεφροπάθειες και αιμοκάθαρση, από την δεκαετία του 1990. Τα
σχετικά πειραματικά μας αποτελέσματα (τα οποία είναι ακόμα πρωτότυπα) τα
ανακοινώσαμε για πρώτη φορά το 1994:

ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΠΛΑΣΤΙΚΟΠΟΙΗΤΗ DOP ΣΤΟ ΑΙΜΑ ΑΠΟ ΠΛΑΣΤΙΚΑ ΥΛΙΚΑ ΤΗΣ ΑΙΜΟΚΑΘΑΡΣΗΣ. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΓΡΑΜΜΩΝ ΑΙΜΟΚΑΘΑΡΣΗΣ ΠΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.

Ν. Ανδρικόπουλος¹ , Γ. Τσιρπανλής², Χ.Ιατρού², Κ.Α.Δημόπουλος³ , Π.Ν.Ζηρογιάννης².
¹Τμήμα Διαιτολογίας, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
²Νεφρολογικό Τμήμα, Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Αθηνών «Γ. Γεννηματάς»
³Τμήμα Χημείας, Πανεπιστημίου Αθηνών
3º Πανελλήνιο Συμπόσιο (με Διεθνή Συμμετοχή) του Παράγοντα Ενεργοποίησης των
Αιμοπεταλίων (PAF), 3-12-1994, Ιωάννινα. Πρακτικά: σελ 79-84

Συγκεκριμένα, αναπτύξαμε μια πρωτότυπη ταχεία χρωματογραφική μέθοδο (με HPLC) ανάλυσης του DOP σε βιολογικά υγρά. Μελετήσαμε τις βιολογικές δράσεις του DOP στο αίμα και διαπιστώσαμε μια νέα βιολογική δράση του DOP στην συσσώρευση των αιμοπεταλίων. Δηλαδή, ότι προκαλεί συσσώρευση των αιμοπεταλίων σαν τον Παράγοντα Ενεργοποίησης των Αιμοπεταλίων (PAF), γεγονός που μπορεί να εξηγήσει πολλές από τις τότε γνωστές αλλά και μέχρι σήμερα νέες πολλαπλές τοξικές διαταραχές που προκαλεί το DOP. Τέλος, πραγματοποιήσαμε 5 συνεδρίες αιμοκάθαρσης, χωρίς σύνδεση με ασθενή, με συνθήκες όμως παρόμοιες με αυτές της κανονικής συνεδρίας.

Το αίμα είχε ημερομηνία λήξης την προηγουμένη του πειράματος και διοχετεύθηκε από τον ασκό αποθήκευσης στην κυκλοφορία με την περιστροφική αντλία παροχής αίματος του μηχανήματος αιμοκάθαρσης στις πλαστικές σωληνώσεις (αρτηριακό και φλεβικό σκέλος) συνδεδεμένες μεταξύ τους χωρίς την παρεμβολή φίλτρου αιμοκάθαρσης. Η κυκλοφορία διαρκούσε 4 ώρες σε θερμοκρασία 37 0 C με σταθερή ροή αίματος. Δείγμα αίματος λήφθηκε από τον ασκό και κατά την συνεδρία σε χρόνο μηδέν και σε 9 χρονικές στιγμές και έγινε προσδιορισμός του DOP. Η ίδια ακριβώς διαδικασία εφαρμόστηκε με 5 διαφορετικούς τύπους σωληνώσεων αιμοκάθαρσης κατασκευασμένες από διαφορετικές εταιρείες. Από τα αποτελέσματα φαίνεται ότι οι διάφοροι ασκοί αίματος περιείχαν διαφορετική ποσότητα DOP. Κατά την συνεδρία αυξάνεται η ποσότητα του DOP που υπάρχει στο αίμα, αλλά διαφορετικά σε κάθε τύπο σωληνώσεων αιμοκάθαρσης και στις 4 ώρες μπορεί και να τριπλασιαστεί η ποσότητα του DOP στο αίμα.

Συμπέρασμα

Για όλους τους παραπάνω λόγους που αναφέρθηκαν, είναι αναγκαίοι οι επιστάμενοι
έλεγχοι για να τηρούνται οι σχετικές αποφάσεις του Ανώτατου Χημικού Συμβουλίου,
οι Ευρωπαϊκές Οδηγίες και η εναρμόνιση της Ελληνικής Νομοθεσίας σε Οδηγίες του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου. Θα πρέπει επιπλέον να γίνει σε
βάθος μελέτη των τοξικών δράσεων των πλαστικών και να επαναξιολογηθούν τα
υφιστάμενα επιτρεπτά όρια επικινδυνότητας.